Kıbrıslı Türklerin ilk devletleşme tecrübesi yaşadığı yapı: Kıbrıs Türk Federe Devleti
Kıbrıslı Türk toplumunun ilk kez devlet yapısını kökleştirme tecrübesini yaşadığı Kıbrıs Türk Federe Devleti (KTFD), 13 Şubat 1975'te ilan edildi.
Kıbrıslı Türkler, KTFD döneminde 1983’te kurulacak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ilanı öncesine kadar “devletleşme” anlamında birçok deneyim yaşadı.
Kıbrıs Türkleri, KTFD döneminde anayasa yapma ve çok partili sisteme geçme gibi tecrübeler yaşarken, karşılaştığı sorunlara demokratik yollarla çözüm bulmaya çalıştı.
Türk Silahlı Kuvvetlerinin, 20 Temmuz 1974’de, Ada’da barış ve huzuru tesisi etmek amacıyla düzenlediği Kıbrıs Barış Harekatı’nın hemen sorasında Kıbrıslı Türkler, 1 Ekim 1974’te Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi’ni kurdu.
Kıbrıs’ta 14 Ağustos 1974’te gerçekleştirilen İkinci Barış Harekatı’nın ardından 25-26 Ağustos 1974’de BM Genel Sekreteri Kurt Waldheim, Ada’ya gelerek iki toplum arasındaki görüşmelerin başlatılması talebinde bulunmuştu.
Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi Meclisi, bu gelişmeler üzerine çok partili parlamenter sisteme geçip eşitlik temelinde bir federasyon kurmak ve gerekli federe birimlerin Türk kanadını oluşturmak için oy birliğiyle KTFD’nin kurulduğunu ilan etti.
KTFD Anayasası, halk oylamasına sunuldu
KTFD’nin kuruluş bildirisi, Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi Meclisi’nde Yönetim Başkanı ve KTFD’nin ilk Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş tarafından okundu. KTFD Anayasası, 8 Haziran 1975’de halk oylamasına sunuldu ve kabul edildi.
KTFD’nin kurulmasından KKTC’nin ilanına kadar geçen dönem, Kıbrıslı Türkler için devletin kökleşmesi, halkın sorunlarının çözümü ve demokratik hayatın yerleşmesi için bir mücadele dönemi oldu.
KTFD’de ilk genel seçim 1976’da, ikincisi ise 1981’de yapıldı. Bu süreçte, iki de yerel seçim yapılırken devletin karşılaştığı sorunlar, demokratik parlamenter sistem içinde çözülmeye çalışıldı.
İlk Devlet Başkanı Denktaş oldu
Denktaş, KTFD’nin ilanından sonra devlet ve meclis başkanı görevlerini de yürütürken anayasa uyarınca 1976’da yapılan ilk genel seçimlerde Devlet Başkanlığına seçildi. Nejat Konuk ise 1976’da KTFD’nin ilk başbakanı oldu.
Bu süreçte KTFD, Kıbrıs sorununa çözümü için görüşmelere açık olurken 1977’de Başpiskopos Makarios ile Denktaş arasında bir zirve yapıldı. Bunu 1979’daki Rum lider Spiros Kiprianu ile Denktaş arasındaki zirve takip etti.
KTFD Meclisi, 15 Kasım 1983’te oy birliğiyle aldığı bir kararla KKTC’nin kurulduğunu ilan etti ve böylece KTFD son buldu.
