Türkiye’nin yayımladığı son navtex neden tartışma yarattı?

Gerginliğin kaynağında Yunanistan ve Kıbrıs Rum Kesimi’nin İsrail, Mısır, Filistin, Ürdün, Fransa ve İtalya ile birlikte yer aldığı East Med Forum’un Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon kaynaklarının boru hattıyla Avrupa pazarlarına taşınması için başlattığı araştırmalar yatıyor.

Önce Yunanistan, haritalama çalışması için kiraladığı Nautical Geo adlı araştırma gemisinin Girit’in doğusunda 16 Eylül-22 Eylül tarihleri arasında yapacağı bilimsel çalışmalar için, denizcilere duyuru anlamına gelen Navtex ilan etti.

Türkiye, bu alanın bir bölümünün Türk kıta sahanlığını da kapsadığı gerekçesiyle karşı Navtex yayımladı. Yunanistan’ın tavrını “provokatif” olarak değerlendiren Türkiye, kendisiyle koordine edilmeden atılan bu adıma karşı gerekli önlemlerin alındığını kayda geçirdi.

Kıbrıs Rum Kesimi de 29 Eylül’de yayımladığı Navtex aracılığıyla aynı geminin adanın doğusunda kalan bir bölgede faaliyetlerde bulunacağını duyurdu.

Türkiye ise 1 Ekim’de yapılan bir duyuruyla açıklanan alanın büyük bölümünün Türk kıta sahanlığında olduğunu duyurdu; geminin bayrak devleti Malta ve İtalya nezdinde girişimlerde bulundu. Bu gelişmelere karşın faaliyetini sürdüren Nautical Geo gemisi, 2 Ekim’de kıta sahanlığına izinsiz girmesi nedeniyle bölgedeki Türk savaş gemisi tarafından ikaz edildi. Geminin o alandan çıkması sağlandı.

Gelişmelerle ilgili konuşan Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Girit’in doğusu, Kıbrıs’ın güneybatısında bizim deniz yetki alanımızı ihlal etmek suretiyle araştırma yapma çalışmaları var. Buna asla müsaade etmeyeceğimizi söyledik. Orada Deniz Kuvvetleri unsurlarımız gereğini yaptı ve o gemiyi söz konusu bölgeye sokmadı. Bu konuda kararlıyız, hakkımızı hukukumuzu çiğnetmeyeceğiz” dedi.

TÜRKİYE, ORUÇ REİS İÇİN YENİ DUYURU YAPTI

Tarafların birbirlerini “provakatif” davranmakla suçladıkları bu gelişmelerin ardından Türkiye, 8 Ekim’de yeni bir Navtex yayımlayarak Oruç Reis’in sismik araştırmalar için Akdeniz’e açılacağını duyurdu.

Yayımlanan duyuruya göre Oruç Reis, Anamur ile Kıbrıs arasında kalan Türk kıta sahanlığındaki bir alanda çalışmalarını yürütecek. Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na bağlı Ataman ve Cengiz Han savaş gemileri de araştırma gemisine eşlik edecek.

Kıbrıs Rum Kesimi ise 9 Ekim’de yayımladığı karşı duyuruyla Türkiye’nin ilan ettiği alanın bir bölümün münhasır ekonomik bölgesini kapsadığını, dolayısıyla Ankara’nın kanunsuz bir adım attığını iddia etti.

Türkiye ise karşı bir Navtex daha yayımlayarak Kıbrıs Rum Kesimi’nin iddialarını reddetti ve çalışmaların Türk kıta sahanlığında devam edeceğini bildirdi.

Diplomatik kaynaklarca yapılan değerlendirmeler, bölgede gerilimin bundan sonra artarak süreceğine işaret ediyor.

Kıbrıs Rum Kesimi’nin adanın güneyinde bulunan ve Amerikan ExxonMobil şirketinin bulunduğu 10 numaralı parselde hidrokarbon faaliyetlerini Kasım ayından itibaren başlatması öngörülüyor.

Türkiye ve Kıbrıs Türk yönetimi, adanın tümüne ait zenginliklerden elde edilecek gelirin hakça paylaşılmasına ilişkin bir düzenleme yapılmadan atılacak her adıma karşılık verileceğini daha önce kayda geçirmişlerdi.

Kıbrıs Rum Kesimi’nin böyle bir adım atması durumunda Kıbrıs Türk yönetiminin Türkiye Petrolleri Arama Ortaklığı’na (TPAO) tahsis ettiği parsellerde çalışmaların başlayacağı da ifade edilmişti.

“TÜRKİYE MEB İLAN EDEBİLİR”

Yunanistan ile son yaşanan gerilimler ile ilgili değerlendirme yapan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Yunanistan ve Kıbrıs Rum Kesimi’nin asıl amacının araştırma yapmak değil Türk kıta sahanlığını ihlal etmek olduğunu söylemişti.

Türkiye’nin geçen yıl Mart ayında yaptığı bildirimle Doğu Akdeniz’deki Batı sınırlarını Birleşmiş Milletler’e (BM) tescil ettirdiğini anımsatan Çavuşoğlu, “Kıta sahanlığımızı ilan ettik, BM’ye kaydettirdik, burayı da koruyoruz. Buna ilaveten Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) ilan etmenin ne faydası var? Suyun içindeki zenginlikler, balıkçılık” demiş ve eklemişti:

“Örneğin; Karadeniz’de kıta sahanlığımızı aynı zamanda Münhasır Ekonomik Bölge olarak ilan ettik. Akdeniz’de de bunu ilan edebiliriz. O zaman kıta sahanlığımızın olduğu bölgeye hiçbir ülkenin, balıkçının girmemesi lazım. Şu anda Akdeniz’de balıkçılık konusunda böyle bir ihtiyaç olmadığı için Münhasır Ekonomik Bölge ilan edilmedi ama edilebilir. Burada bizim önümüzde hiçbir engel yok.”

AB TOPLANTISINDA GERİLİM GÜNDEME GELEBİLİR

Yunanistan ve Kıbrıs Rum Kesimi, 2020’de yaşanan süreçte olduğu gibi Türkiye ile Doğu Akdeniz’de yaşanan gerilimi Avrupa Birliği’nin (AB) gündemine taşıma politikasını sürdürüyorlar.

21-22 Ekim’de toplanacak AB Konseyi toplantısının resmi gündeminde Türkiye ile ilişkiler yer almamasına karşın Atina ve Lefkoşa’nın son gelişmelerle ilgili bilgi verip, AB liderlerinden Türkiye’ye karşı daha fazla dayanışma ve destek talebinde bulunmaları bekleniyor.

AB, Almanya Başbakanı Angela Merkel’in girişimleri sayesinde Türkiye ile yaşanan gerilimi düşürmüş ve Aralık 2020 Konsey kararları çerçevesinde koşullu ve geriye döndürülebilir bir şekilde pozitif gündem başlatma kararı almıştı.

Yunanistan ve Kıbrıs Rum Kesimi’nin, Merkel’in aktif siyaseti bıraktığı ve Almanya’da henüz bir hükümetin kurulmadığı bu dönemde tezlerinin daha çok kabul görmesi için diplomasiye hız vereceği öngörülüyor. Bu süreçte, 1 Ocak’tan itibaren AB dönem başkanlığını üstlenecek olan Fransa’nın desteği ön plana çıkıyor.

Yunanistan ile Fransa’nın 28 Eylül’de imzaladıkları kapsamlı savunma ve iş birliği anlaşması ve Yunanistan’ın Fransa’dan yeni silah alımları Ankara’nın tepkisini çekmişti.

Yunan basınında yer alan yorumlarda, Türkiye’nin yeni gerilimler yaratarak Fransa’nın Yunanistan’a somut desteğini test etme niyetinde olduğu kaydediliyor.

NAVTEX İLANI NEDİR?

Navtex ilanı, Navtex cihazı üzerinden yapılan bildirimleri ifade eder. Ayrıca, NAVTEX (Navigational Telex), uluslararası orta frekansta gemilere olası tehlike, emniyet ve hava raporları ve uyarılarını otomatik olarak yazılı bir şekilde veren haberleşme sistemidir.

Navtex, Uluslararası Denizcilik Organizasyonu’nun (IMO) ve Küresel Denizde Tehlike ve Emniyet Sistemi’nin (GMDSS) bir parçasıdır.

Mesajların yazılı olarak gönderilmesi, daha sonrada da mesaj üzerinde çalışabilmeyi mümkünkılar; özellikle İngilizce’si iyi olmayanlar için bu önemlidir. Diğer bir avantaj ise, ihtiyaç duyulan bilgilerin operatör tarafından seçilebilmesi ve istenmeyen bilgilerin bastırılmamasıdır.

Bununla birlikte tüm gemiler tarafından alınması zorunlu olan bilgilerin daima dökümü alınacaktır. Örneğin seyir ve meteoroloji ikazları ile arama-kurtarma bilgi ve ikazları reddedilemez. Bununla beraber, tehlike bilgilerini göndermek için NAVTEX esas unsur değildir. NAVTEX mesajları belirli periyotlarda 518 kHz frekansından İngilizce olarak yayınlanırlar. Fakat birçok bölgede yukarıda bahsedilen bilgiler (bölgesel nakliyecilik ve balıkçılar içi) yerel lisanla da gönderilirler. IMO’nun asıl amacı okyanus geçen ticarî deniz taşımacılığının emniyeti olmakla beraber NAVTEX küçük gemiler, özel yatlar için de büyük önem kazanmıştır.